Balkan Türkleri Ne Kadar Türk: Örneklerle Balkan Türklerinin Genetik Yapısı

Giriş

  Uzun yıllardan beri süre gelen bir tartışma konusu olan Balkan Türklerinin “Türklüğü” meselesi  yerli ve yabancı çeşitli çevrelerce sıklıkla dile getirilmiş, kimi zaman “Balkan Türkleri” dediğimiz zümrenin Balkanların Osmanlı döneminde müslümanlaşan yerli halklarının soyundan oldukları ileri sürülmüş veya bu halklarla karıştırılmışlardır. Osmanlıların Balkanlardaki “fütûh” hareketleri sonucunda,  özellikle 14. ve 15. yüzyıllar arasında, Orhan Gazi döneminden II. Bayezid dönemine kadar devamlı olarak doğrudan Anadolu’dan Balkanlara iskân ettirilen Türkmen ve Yörüklerin soyundan geldiklerini bildiğimiz Balkan Türklerinin etnogenezi, tıpkı Anadolu Türklerinin Anadolu’nun yerli halklarıyla karışması gibi zaman içerisinde “yerli” Balkan halkları ile karışma suretiyle meydana gelmiştir.

Balkan Türklerinin genetik yapısı üzerine şimdiye kadar hiçbir akademik çalışma yapılmadı. Ancak Balkan Türklerinin genetik yapısını bugün DNA testi yaptıran bireylerin sonuçları vasıtası ile öğrenebiliyoruz. Proje olarak her iki taraftan da bilinen soyu tamamen Balkan Türkü olan ve aynı ülkeye/bölgeye dayanan DNA testi yaptırmış Balkan Türklerinin sonuçlarını derleyerek istatistikleştirdik ve halen örnek toplamaya devam ediyoruz. Bu yazıda, elimizde verileri bulunan Bulgaristan, Yunanistan, Romanya ve Makedonya Türklerinin DNA sonuçlarını Yunanlar, Bulgarlar ve Rumenler ile karşılaştıracağız ve aradaki farklılıklara değindikten sonra bazı genetik modellemelerle ne kadar Orta Asya (ya da Oğuz/Türkmen) genetik mirası taşıdıklarını saptamaya çalışacağız.  

ADMIXTURE

Bu kısımda Balkan Türklerinin ADMIXTURE sonuçları ile bazı diğer Balkan Haklarının bir karşılaştırmasını verdik. Biyocoğrafi dağılımlarında ilk göze çarpan fark Balkan Türklerinin Doğu Avrasya bileşenleri olsa da diğer bileşenler arasındaki oran farklarına da dikkat edilmeli. ADMIXTURE tabloları okunurken hem Anadolu hem Balkan Türklerinin Oğuz/Türkmen atalarının %100 Doğu Avrasyalı olmadıkları akıldan çıkarılmamalı.   Dodecad K12b hesaplayıcısına göre:  

Tablo1: Yukarıda verilen grafiğin tablo değerleri     Eurogenes K13 hesaplayıcısına göre:  

  Tablo2: Yukarıda verilen grafiğin tablo değerleri   PuntDNAL K12 hesaplayıcısına göre:  

  Tablo3: Yukarıda verilen grafiğin tablo değerleri    

Popülasyon Yakınlıkları (Oracle):

  Aşağıda, yukarıda verdiğimiz ADMIXTURE sonuçlarını biraz daha detaylandırmak için “Least Squares” metodu ile hesaplanmış popülasyon yakınlıklarını sırasıyla verdik. @ sembolünün yanındaki değer mesafeyi belirtmekte ve bu sayı ne kadar küçükse ilgili popülasyona o kadar yakın olunduğu anlamına gelmektedir.   Burada görüldüğü üzere Anadolu Türklerine oldukça uzak olan Balkan Türkleri, tıpkı Anadolu Türkleri gibi kendilerine has bir genetik profile sahip. En yakın oldukları başlıca popülasyonları, ülkeleri fark etmeksizin yine diğer Balkan Türkleri oluşturmakta. Buna yalnızca Makedonya Türkleri istisnai bir durum sergilemekte. Örnek sayısı arttıkça bunun ileride makul oranlarda değişmesi olası olsa da, Makedonya Türkleri, diğer Balkan Türklerine nazaran daha az Orta Asya genetik mirasına sahip görünmekte.  

Genetik Modelleme

  Balkan Türklerindeki Oğuz/Türkmen ya da kabaca Orta Asya genetik mirasını saptamak için Global 25 soy modelleme aracı ile birkaç farklı modellemede bulunduk. Öncelikle Anadolu’dan Rumeli’ye iskân edilen Türkmenlerin, Rumeli’ye göç etmeden önce Anadolu’da bir miktar karıştıkları ön görülebilir. Bu yüzden, Balkan Türklerinin Rumeli’ye geçen Türkmen atalarının genetik profilini temsil etmesi için Anatolia_Ottoman MA2196 adlı, erken Osmanlı döneminden olduğu tahmin edilen ve kesin olmamakla birlikte 1/3 oranında Anadolu karışımına sahip olduğunu düşündüğümüz örnek ile Rumeli Türklerini modelledik.   Bu modellemede Rumeli/Balkan Türkleri ortalamada %26.6 oranında Erken dönem Osmanlı Türkmenleri gibi modellenebilmekteler. Peki ya günümüz Balkan Türklerindeki toplam Orta Asya genetik mirası ne kadar? Başta belirtmemiz gerekir ki Anadolu’ya ilk defa göçen Oğuz/Türkmenlerin genetik yapısını bilmiyoruz. Bu soruya cevap verebilmek için diğer Orta Çağ Türk örneklerini (Karluk, Karahanlı, Göktürk, Kıpçak, Kimek) kullanarak, Oğuzların genetik olarak bunlardan birine benzediği varsayımı ile birkaç farklı çıkarım ve modellemede bulunabiliriz. Balkan/Rumeli Türklerini Karluklar ile modellediğimiz zaman:   Balkan/Rumeli Türklerini Karahanlılar ile modellediğimiz zaman:     Balkan/Rumeli Türklerini Göktürk DA89 ile modellediğimiz zaman:     Balkan/Rumeli Türklerini Kıpçak DA179 ile modellediğimiz zaman:     Balkan/Rumeli Türklerini Kimek ile modellediğimiz zaman: Görüldüğü gibi burada farklı referanslarla farklı sonuçlar elde etmekteyiz ancak yine de bu modellemeler bize Balkan Türklerinin genetik profili hakkında sağlama yakın fikirler sunmaktalar.  

Sonuç:

  Halihazırda bir miktar Anadolu’da karışmış olan Balkan Türklerinin ataları, Rumeli’ye iskân edildiklerinde ikinci bir karışıma maruz kalmış ve bu olay Balkan Türklerindeki Orta Asya genetik mirasını Anadolu Türklerine kıyasla daha fazla seyreltmiştir. Nitekim Balkan/Rumeli Türkleri açıkça görüldüğü üzere Oğuz/Türkmen atalarının genetik mirasını taşımakta ve bu özellikleriyle genetik olarak da diğer Balkan toplumlarından ayırt edilebilmektedirler.